راههای پیشگیری و درمان پارکینسون
آیا پارکینسون درمان قعطی دارد؟
پاسخ قاطع خیر است. البته برخی از روش‌های درمانی برای آن پیشنهاد و پیش بینی شده است. به عنوان مثال بعضی از روش‌های جراحی وجود دارد که در قسمتی از هسته مغز الکترود کار می‌گذارند و با این کار، مغز را تحریک می‌کنند. ولی این روش‌ها یک روش درمانی کامل نمی‌باشند و برای همه بیماران جواب نمی‌دهد. بعضی از انواع این بیماری ممکن است به درمان جراحی پاسخ داده و بهتر شوند؛ بنابراین بهتر است با روش‌های درمان دارویی با این بیماری مدارا کرد و در مسیر درمان با بیمار همراه شد و سعی کنیم عملکرد او را حفظ کنیم.
برای درمان بیماری پارکینسون از متدهای درمانی مختلفی استفاده می شود و به علت پیشرونده بودن سیر بیماری و کاهش تدریجی عملکرد فرد، توانبخشی این بیماران و بویژه کاردرمانی به عنوان عضوی از تیم درمان حائز اهمیت است.
این بیماری در حال حاضر غیرقابل علاج محسوب می شود. ولی علایم آن با درمان ، قابل تسکین یا کنترل است . این بیماری طول عمر را چندان کاهش نمی دهد. تحقیقات علمی یافتن علل و درمان این بیماری ادامه دارد و امید می رود که درمان های موثر و در نهایت علاج بخش برای آن ارایه شوند. تحقیقاتی که به بررسی پیوند بافت جنینی برای درمان این اختلال پرداخته اند نویدبخش درمان موثری در آینده بوده اند. با این درمان به نظر می رسد سلول های جدید تولیدکننده دوپامین در مغز با پیوند بافتی جنینی تشکیل شوند.
1- مراجعه به یک متخصصص فیزیوتراپی
برای جلوگیری از پیشرفت پارکینسون و علائم آن باید به یک متخصص فیزیوتراپی مراجعه کنید. هنگامی که متخصص فیزیوتراپی شرایط شما را به صورت کامل مورد برسی و ارزیابی قرار داد، یک برنامه درمانی اختصاصی، به شما ارائه خواهد داد. این ارزیابی شامل مطرح کردن سوالات متعدد درباره نحوه تاثیرگذاری بیماری پارکینسون بر زندگی روزمره بیمار است. علاوه بر این متخصص فیزیوتراپی از آزمایش های مناسب برای بررسی وضعیت، نیرومندی، انعطاف پذیری، نحوه راه رفتن، تعادل، و سایر مسائل مانند آن برای تشخیص بهتر شرایط بیمار استفاده خواهد کرد. متخصص فیزیوتراپی می تواند به شما کمک کند سطح فعالیت عادی خود را تا حد ممکن حفظ نمایید. در این رابطه به شما تمرین های حرکتی و تکنیک های خاص آموزش داده می شود که با انجام آنها می توان با علائم ناشی از بیماری پارکینسون مقابله کرد. در واقع، متخصص فیزیوتراپی می تواند در حوزه های اصلی زیر به بیماران مبتلا به پارکینسون کمک نماید: وضعیت بدن، دامنه حرکتی مفاصل، راه رفتن و چرخش، تعادل، جابجایی و ورزش.
تمرینات ورزشی از اهمیت خاص برای کنترل علائم بیماری پارکینسون برخوردار است. در حالت ایده آل لازم است این تمرین ها به صورت روزانه و پس از مصرف داروهای تجویز شده برای درمان بیماری پارکینسون انجام شود. در این رابطه لازم است به نکات زیر توجه داشته باشید :ورزش نه تنها می تواند به حفظ وضعیت بدن شما کمک موثر نماید، بلکه علاوه بر این نقش قابل توجه در بهبود انعطاف پذیری، هماهنگی، تقویت و قدرت تحمل اندام ها دارد. روش های فیزیوتراپی می تواند همچنین باعث کاهش سطح فشار و کمک به مثبت اندیشی بیمار شده و احساس امید را در بیمار زنده نگه دارد.
تمرین های حرکتی که ممکن است قبل از تشخیص بیماری برای شما تجویز گردد، لازم است به صورت مداوم تا حد امکان ادامه پیدا کند. در این حالت همچنین ممکن است در صورت نیاز نحوه انجام ورزش ها با پیشرفت در شرایط بیماری تغییر کرده و اصلاح شود. برای مثال ممکن است از بیمار خواسته شود به جای یک دوچرخه عادی از یک دوچرخه ثابت یا یک مجموعه از پدال ها استفاده نماید. این پدال ها همچنین می تواند برای تمرین های حرکتی بازو در صورت قرار گرفتن بر روی یک میز قابل استفاده باشند. ورزش های تجویز شده برای بیمار شامل موارد زیر هستند:
ورزش هایی که می بایست با تاکید بر وضعیت عضلات باز کننده (اکستنسور) یا ضد جاذبه انجام شود، زیرا این عضلات در نتیجه بیماری بیشتر از همه ضعیف می شوند. حرکت های کششی می بایست با تمرکز بر چرخش عضلات (گردن، کمر، ران و شانه) انجام شده و باعث کشیدگی عضلات جمع کننده (برای مثال، عضلات جمع کننده ران، زردپی، پشت زانو و ماهیچه ساق پا) شود. به احتمال زیاد هنگام ابتلا به پارکینسون این عضلات سفت می شوند. ورزش صورت می تواند برای بهبود وضعیت نمایش احساس در صورت مفید باشد. ورزش های تنفسی به منظور ریلکس کردن و نیز کمک به حفظ وضعیت مناسب ریه مفید هستند. ورزش های تعادلی نیز می توانند در برنامه های حرکتی بیمار مورد توجه قرار گیرند.
2- امواج مافوق صوت:
از امواج مافوق صوت برای درمان برخی علائم ناشی از ابتلا به عوارض بیماری پارکینسون استفاده می شود. بیماری پارکینسون می تواند باعث ایجاد گرفتگی و سفت شدن عمومی بافت در محل های مختلف بدن و به خصوص پایین شکم یا بالای ران شود. تغییرات ایجاد شده در نتیجه ابتلا به بیماری در وضعیت بافت های بدن ممکن است باعث شود وارد کردن سوزن به بافت برای تزریق دارو دشوار گردد و در بسیاری از مواقع این شرایط بر وضعیت جذب دارو تاثیر می گذارد. به هر حال، نتایج حاصل از بررسی های انجام شده در این حوزه نشان می دهد امواج مافوق صوت (US) می توانند بطور موفقیت آمیز اینگونه مشکلات ایجاد شده در وضعیت بافت ها را درمان نمایند. تحریک مغناطیسی مغز نیز از دیگر روش های درمانی بیماری پارکینسون می باشد.
3- مصرف دارو:
تا به حال دارویی شفابخش برای درمان پارکینسون کشف نشده و داروهای تجویز شده که عمده ترین آنها با عنوان "L-Dopa" به بیماران داده می‌شود، تنها برای کاهش علائم بیماری مفید واقع است و همواره باید با فیزیوتراپی، روانکاوی و در برخی موارد با عمل جراحی نیز همراه باشد تا فرد مبتلا بتواند به طور نسبی به زندگی روزمره ی خود ادامه دهد.
بهترین امیدهای درمان و مبارزه با پارکینسون در حال حاضر، در دست پژوهشگران و پزشکان متخصص در زمینه ی ژن درمانی است که در چند سال اخیر موفق شده اند با انجام آزمایشهای موفقیت آمیزی به روی موشهای آزمایشگاهی مبتلا به پارکینسون و تزریق سلولهای بنیادی به مغز آنها، به طور چشمگیری از علائم بیماری بکاهند.
به گزارش رادیو فرانسه، در نخستین روزهای سال 2012 میلادی، پژوهشگران فرانسوی فعال در این زمینه موفق شدند همین آزمایش را بر روی میمونهای مبتلا به پارکینسون پیاده کنند. آزمایشی که با موفقیت بسیاری همراه بوده است و چشم اندازی است برای انجام نخستین آزمایشهای بالینی نزد انسان و احتمال متوقف کردن و البته در آینده درمان کامل بیماری پارکینسون از راه ژن درمانی و تزریق سلولهای بنیادی به فرد بیمار است.
یکی از راهکار‌های درمانی مؤثر پارکینسون این است که دارو را به میزان کم برای بیمار تجویز کنیم و به تدریج میزان آن را افزایش دهیم. یعنی تا جایی که ممکن است از مریض بخواهیم با مشکلات خود مدارا کند. باید به او بگوییم که ایرادی ندارد که حرکاتش ضعیف و کندتر شده و در همین حدی که هست خوب است و انتظار زیادی از او نداریم. چون باید درمان دارویی را جلو ببریم و نمی‌خواهیم صورت مساله را پاک کنیم. بیمار باید آرام آرام خود را با این وضعیت تطبیق دهد. او و همراهانش باید از نظر حرکتی بیمار را حفظ کنند؛ چون تمایل فرد برای حرکت بسیار کم است و باید به او انگیزه داد برای اینکه حرکتش را افزایش داده و به هر بهانه‌ای او را به حرکت تشویق کنند. اگر فرد می‌خواهد به اتاق برود، باید یک دور هم در اتاق بزند و راه بیشتری برود، چون هر چه بیشتر حرکت کنند برایشان بهتر است و هر چه کمتر حرکت کنند وضعیت‌شان بدتر می‌شود. باید توجه داشته باشیم که تا زمانی که مجبور نباشیم این دسته از بیماران را بستری نکنیم مگر اینکه دچار مشکل حادی باشند؛ چون در بیمارستان حرکت کمتر است و بیماری تشدید می‌شود.
متأسفانه بعضی از پزشکان به این منظور که رضایت بیمار را به دست بیاورند، برای بیمار دارو با دوز بالا تجویز می‌کنند. در این حالت، علائم بیمار بهبود یافته و ظرف دو ماه هیچ علامتی از بیماری در فرد مبتلا دیده نخواهد شد. حتی از دوران سلامتی خود هم فعال‌تر می‌شوند، چون دوپامین به این فرد می‌رسد. در واقع می‌توان گفت: او را دوپینگ می‌کنند! و فرد می‌گوید من از قبل هم بهتر راه می‌روم. منتهی، چون بیماری ریشه کن نشده و در بدن فرد باقیست، بعد از مدتی با پیشرفت بیماری دیگر به دارو پاسخ مثبتی نخواهد داد.
4- رژیم غذایی مناسب:
مصرف برخی از مواد غذایی به خصوص میوه و سبزیجات سد محکمی در برابر ابتلا به بیماری پارکینسون است که بهترین انها شامل:
زعفران
مصرف مداوم زعفران می تواند به درمان بیماری پارکینسون و سایر مشکلات عصبی کمک کند. مصرف زعفران در دوران جوانی می تواند مانع از بروز بیماری های اعصاب، آلزایمر و پارکینسون در سنین بالا شود و مصرف متعادل آن در رژیم های غذایی توصیه می شود
رژیم غذایی مدیترانه‌ای که شامل انواع سبزی، میوه و حبوبات است خطر ابتلا به بیماری پارکسیون را کاهش می‌دهد.
پیش بینی می شود مصرف زیاد چربی های حیوانی به عنوان یک عامل خطر ساز برای ابتلا به بیماری پارکینسون باشد در صورتی که حبوبات، آجیل، سیب زمینی، سبزیجات و گوجه این امکان را کمتر می سازد.
5- کاشت الکترود عمقی در مغز
تحریک عمقی مغز (به انگلیسی: Deep brain Stimulation) نوعی روش درمانی (جراحی) در پزشکی است که در طی آن الکترودهایی در داخل مغز بیمار قرار داده می‌شوند. این الکترودها پس از کاشته شدن در مغز به یک دستگاه مولد پالس الکتریکی (به انگلیسی: Pulse generator) متصل می‌شوند. پالس الکتریکی تولید شده توسط دستگاه پالس ژنراتور از طریق الکترودهای کاشته شده در مغز به بافت‌های عمقی مغز انتقال یافته و از این طریق اثر درمانی خود را اعمال می‌نماید. روش درمانی تحریک عمقی مغز برای اولین بار در سال ۱۹۸۷ توسط جراح مغز و اعصاب فرانسوی علیم لویی بن عبید (Alim-Louis Benabid) به کار گرفته شد. در حال حاضر از این روش درمانی جهت معالجه بیمار پارکینسون و تعدادی از بیماری‌های عصبی و روانی استفاده می‌گردد.
در این روش با کارگزاری دو الکترود در سلول های عمقی مغز که ترشحات هورمونی آنها دچار اختلال شده است، می توان عملکردشان را بهبود بخشید. این الکترودها با اتصال به یک باتری که روی استخوان تر قوه قرار می گیرد، سلول های آسیب دیده مغز را تحریک الکتریکی می کنند تا اختلالات حرکتی و لرزش های بدن بیمار به حداقل برسد.
بیمارانی که به مصرف دارو جواب نمی دهند از جمله افرادی هستند که می توانند تحت این عمل جراحی قرار بگیرند. بهبود عملکرد بیماران تا ۸۰ درصد و کاهش دوز مصرفی دارو بین ۵۰ تا ۷۰ درصد از نتایج مثبت این عمل جراحی است.
این جراحی یک روش بی خطر است، با این حال به ندرت عوارض جانبی DBS به طور کلی بالقوه و جدی مانند خونریزی یا سکته مغزی در حین عمل جراحی رخ می دهد. همچنین عوارض جانبی بالقوه ناشی از تحریک وجود دارد که ممکن است با تغییر تنظیمات محرک کاهش یابد. بیشترعوارض جانبی خفیف و موقتی هستند، مانند : افزایش وزن، مشکل در پیدا کردن کلمات، کاهش کیفیت تکلم و عفونت ضربان ساز یا الکترود، با این حال افزایش خطر خودکشی گزارش شده است.
عمل جراحی چگونه انجام می شود ؟
معمولا چند ساعت طول می کشد. بیمار دربیشتر زمان DBS عمل جراحی جراحی بیدار خواهد بود. برای بیشتر بیماران یک الکترود در هر طرف از مغز قرار داده می شود. یک وسیله نگهدارنده جمجمه بیمار را در حین عمل جراحی ثابت نگه می دارد تا الکترود به طور دقیق در محل خود قرار داده شود. یک سوراخ کوچک در هر طرف از جمجمه ایجاد می شود و الکترود از طریق آن داخل مغز قرارمی گیرد. پس از آن هر یک از دو سیم الکترود از طریق مجرای زیرپوستی به یک دستگاه تحریک کننده متصل می شود که در زیر پوست قفسه سینه قرار می گیرد.
چه اتفاقاتی پس از عمل رخ می دهد؟
با استفاده از DBS پزشک شما باید بتواند با تنظیم DBS پس از جراحی دستگاهی که به تحریک کننده متصل می شود و تنظیم دوز داروها به بهترین حالت بیماری را کنترل کند. معمولا بهترین تنظیم سه تا شش ماه پس از عمل جراحی حاصل می شود.
نتایج کوتاه مدت چه هستند؟
درمان DBS ممکن است نتایج زیر را برای بیمار داشته باشد:
• کوتاه تر شدن دوره های “خاموش شدن”
• حرکات غیر ارادی خفیف تر و کوتاه تر می شوند
• کاهش مقدار دارو
• بهبود علائم غیرحرکتی مانند درد، اندوه وخواب
• بهبود کیفیت زندگی
نتایج بلند مدت چیست؟
می تواند باعث بهبود دوره ها ی “روشن شدن” و حرکات DBS با گذشت زمان بیماری پارکینسون را درمان نمی کند یا از DBS غیر ارادی شود، با این حال پیشرفت آن جلوگیری نمی نماید .